Zorgen voor het klimaat druist in tegen onze natuur
Bezorgdheid om het klimaat
Uit verschillende maatschappelijke onderzoeken die Indiville sinds 2014 uitvoerde, komt steevast het klimaat naar voor als grote bezorgdheid bij de bevolking. De verschillende klimaatmarsen en de ‘dwingende’ vraag om een degelijk klimaatbeleid aan het adres van de politici komt – voor ons als onderzoekers althans – niet uit de lucht vallen.
Van bij de eerste onderzoeken van Indiville in 2014 werd duidelijk dat er iets borrelde in de samenleving. Bij verschillende bevragingen in steden en gemeenten werden klimaat, mobiliteit en luchtverontreiniging als prioriteiten naar voor geschoven. We hebben sinds 2014 de toename gezien van het aantal fietsers op onze wegen, en we voorspelden in 2014 al de ‘ontdieseling’ van het bedrijfswagenpark.
Ruim draagvlak
Het leverde een interessante tweedeling op: enerzijds burgers die vragen om een klimaatbeleid en anderzijds beleidsmakers die aangeven dat er geen draagvlak is voor zo’n klimaatbeleid.
Draagvlak is er wel degelijk en het is veel ruimer dan sommigen denken. Tijdens rondetafelgesprekken met 1.000 Belgen in het kader van een burgerbevraging voor de Europese Unie, was het frappant dat elk aangereikt topic, zelfs als het op het eerste gezicht niks met klimaat te maken had, aanleiding gaf tot een discussie en ideeën over het klimaat.
In een recente studie stelden we aan Vlaamse burgers (18+) de vraag waarop onze samenleving het meest moet inzetten. Iets meer dan 1 op 4 burgers gaf daar klimaat en ecologie aan als belangrijkste prioriteit, en 1 op 10 natuur en open ruimte. Samen zijn beide aspecten goed voor 36% van de burgers die dit als topprioriteit aangeven en stoten ze daarmee de sociale zekerheid van de eerste plaats.
Op welk van de volgende zaken moet onze samenleving het meest inzetten volgens u?
Uit een andere recente studie bij Belgische millennials (18-34 jaar) voor Chaudfontaine leren we dat 46% klimaat, ecologie en natuur aangeven als topprioriteit voor onze samenleving. Om dit te kaderen: in deze bevraging vindt slechts 6% technologie een topprioriteit.
Dit is uiteraard geen exclusief Belgisch verhaal, ook in andere Europese landen groeit het besef dat klimaatverandering een ernstige bedreiging is voor onze samenleving. In 2016 zag 18% van alle Europese burgers de klimaatverandering als grootste bedreiging voor hun samenleving. In 2017 was dit 26% en dit cijfer steeg naar 30% in 2018.
Op basis van alle resultaten die we ook in andere onderzoeken zien, kunnen we spreken van een breed draagvlak in alle lagen van de bevolking om iets aan het klimaat te doen. We hebben ook alle redenen om te geloven dat dit draagvlak nog zal groeien.
Moeilijk in de praktijk
Er zit echter ook een keerzijde aan de medaille. Het draagvlak voor klimaatbeleid mag dan breed zijn, als mens/maatschappij slagen we er niet in om dit ‘en masse’ te vertalen in concrete acties. Ja, we eten met zijn allen wat minder vlees en ja, we fietsen meer. Het vermogen uit private zonnepanelen stijgt ieder jaar. Maar het lijkt allemaal te weinig uit te halen. Als puntje bij paaltje komt, brengen 66% van de ouders hun kinderen naar school met de wagen. Geeft slechts 13% aan dat de oorsprong en 11% dat het productieproces doorwegen bij de keuze van een product, ten opzichte van 74% die de prijs doorslaggevend vindt. Bovendien rijdt 70% nog bijna dagelijks naar het werk met de wagen (Febiac, 2019).
Uit de onderzoeken die Indiville heeft uitgevoerd, blijkt duidelijk dat we met zijn allen duurzame keuzes willen maken, maar dat het in de dagdagelijkse praktijk gigantisch moeilijk blijkt. Als we eerlijk zijn, lezen we de informatie op de etiketten nauwelijks, laat staan dat we zelf op onderzoek gaan naar informatie over het productieproces. Daar komt nog bij dat die informatie het zelden mogelijk maakt om in te schatten wat de impact van onze keuze is op het klimaat. Zijn druiven die ingevoerd worden uit Frankrijk duurzamer dan druiven uit Peru?
Tegen onze natuur?
We kunnen ons afvragen waarom het brede draagvlak zich niet vertaalt in concreet gedrag. Eén van de verklaringen ligt wellicht in de psychologie van de mens. Als mens zijn we er helemaal niet goed in om een traag voortschrijdende bedreiging goed in te schatten. In de evolutie van de mens is klimaatverandering als uitdaging van een hele andere orde dan een roofdier dat buiten voor onze grot staat. Er is sindsdien niet veel veranderd in onze psychologie, we ageren nog altijd het sterkst op bedreigingen van personen, zaken die abrupt veranderen, immorele zaken en zaken die in het nu gebeuren.
“The biggest problem with climate change may be that it’s not happening fast enough. Americans see climate change as a distant threat, and people underestimate the odds that seemingly distant threats like climate change will hurt any of us personally” – Kahneman & Lovallo, 1993.
Het is volgens ons dan ook geen toeval dat het de jongeren zijn die de hardste voorvechters worden van het klimaat. Voor hen ligt de klimaatverandering veel meer in het nu en wordt het daardoor iets persoonlijks. Wellicht zijn de jongeren van nu diegenen die het eerst met de dramatische gevolgen van klimaatverandering te maken zullen krijgen.
Bronnen:
http://www.theclimatechat.org/why-dont-we-care-more/
https://indiville.be/wp-content/uploads/2015/12/fleet-profile-infographic-wave-2.jpg (fleet)
https://fietsberaad.be/wp-content/uploads/FietsDNA_2018_A5_lwr.pdf
https://www.futech.be/nl/marktcijfers-tonen-gunstige-evolutie-vlaamse-zonnepanelenmarkt/