Beter beleid dankzij Burgerpanels

Burgerpanels geven het beleid van overheden en organisaties steeds meer vorm. Onze collega Jo Steyaert vertelt wat het belang van de panels is en hoe ze tot een beter beleid leiden. “De inbreng van de burger wordt relevanter in heel veel aspecten van de samenleving. We leven al lang niet meer in een maatschappij waar politici de beslissingen nemen en wij braafjes volgen”, legt Jo uit. Hij schetst hoe burgerparticipatie stilaan de kinderschoenen ontgroeit en hoe het concept onmisbaar wordt voor goede beleidsvorming.

Hoe het vroeger ging

Overheden ontdekken steeds meer dat de inbreng van de maatschappij waardevol is. Vroeger konden burgers niet veel meer doen dan protesteren als ze het niet eens waren met beslissingen. Ze hadden niet de middelen, noch de mogelijkheden en de kennis om constructief bij te dragen, dus moesten ze hun mening wel op een negatieve manier ventileren. Het bekendste voorbeeld is misschien wel de problematiek rond de Oosterweelverbinding. De protestacties klonken zo luid en waren zo talrijk dat politici ze op den duur niet meer konden wegzetten als een bende boze burgers die niet wilden dat er iets in hun achtertuin gebeurde. De plannen voor de Oosterweeldeverbinding en overkapping van de ring zijn er uiteindelijk gekomen met participatieve inbreng van de burgers.

Kennisopbouw

Overheden begrijpen dat verkiezingen niet langer volstaan om zes jaar lang zomaar alles te kunnen beslissen. Ze hebben nood aan meer en permanentere betrokkenheid van hun stakeholders, meer interactie ook. De laatste jaren is er veel kennis opgebouwd over hoe je mensen kan betrekken bij het beleid. Over wat de effecten zijn van vragen op een bepaalde manier te stellen, hoe je waarheidsgetrouwe antwoorden bekomt, wat maakt dat een onderzoek statistisch representatief is… Terwijl inspraak vroeger vaak beperkt was tot ja-neenvragen, ligt nu de inhoudelijke lat hoger en worden er meer variabelen bevraagd. Van inspraak naar participatie dus.  

Bovendien is representativiteit van enorm belang om ervoor te zorgen dat bij participatie niet één groep – bijvoorbeeld de middenklasse – alles voor het zeggen heeft. Het is en blijft een uitdaging. Je hebt onder meer systemen nodig die de representativiteit kunnen opvolgen en monitoren.

Een brede groep stakeholders

Om voldoende kwaliteit en representativiteit te garanderen, hebben wij het concept van het Burgerpanel bedacht. We bevragen alle stakeholders van een organisatie, en dat gaat vaak over een heel brede groep mensen. Voor een stad zoals Leuven zijn dat bijvoorbeeld niet alleen de inwoners, maar ook studenten, toeristen en ondernemers. Het Burgerpanel-initiatief van Bpact en Indiville kreeg recent trouwens een innovatiesubsidie van 140.000 euro van de Vlaamse Overheid om het Burgerpanel nog efficiënter en effectiever te organiseren zodat we ook de moeilijk te bereiken doelgroepen nog beter kunnen betrekken.

Nut bewezen

De burgerbegroting in Antwerpen is een mooi voorbeeld van hoe je burgers op een actieve manier bij het beleid kan betrekken. De inwoners van de verschillende Antwerpse districten beslissen mee over 10% van de districtsbegroting. Dat gaat ondertussen over zo’n 1,6 miljoen euro. Wat merk je daar? Als je de burgers op een goede manier ondervraagt en betrekt bij het beleid, vormen ze een grote meerwaarde. Wat volgt is een beter beleid, gewoonweg omdat er met veel meer standpunten rekening is gehouden.

Soortgelijke projecten zie je meer en meer. Ook Brussel heeft nu bijvoorbeeld een burgerbegroting. Dit soort participatieprojecten zijn duidelijk hun pioniersfase voorbij, wat niet wil zeggen dat het voor elk bestuur al de normale gang van zaken is. Tal van overheden in binnen- en buitenland, van hogere overheden tot lokale besturen en zelfs wijken, gebruiken burgerparticipatie om de mening van hun stakeholders te horen. Je kan het je vandaag bijna niet meer indenken dat een bestuur nog zou beslissen om een straat of wijk heraan te leggen of een mobiliteitsplan te herbekijken, zonder de stakeholders op het terrein mee te betrekken.

Kwaliteit boven kwantiteit

Achter democratie en inspraak zit traditioneel een eerder kwantitatief concept: ‘de meerderheid beslist’. Maar het idee van kwaliteit boven kwantiteit komt de laatste jaren steeds sterker opzetten. Met het Burgerpanel combineren we beide. Kwantiteit betekent idealiter dat je met je deelnemers in voldoende aantal de diversiteit en representativiteit van een samenleving vertegenwoordigt. Met een te kleine groep mensen kan je dit immers niet vatten. Anderzijds is het niet zo vanzelfsprekend om met duizend mensen rond een tafel te zitten en een kwalitatieve, hoogstaande interactie te creëren. Je hebt daar de juiste technologieën voor nodig zodanig dat je de kwaliteit en kwantiteit goed kan monitoren. Dankzij die technologie en performante databases wordt het ook betaalbaar voor steden, gemeentes en andere organisaties om op gezette tijdstippen goede betrokkenheidsacties te organiseren. Onze tool is beschikbaar en kan makkelijk voor verschillende onderzoeks- en burgerparticipatietrajecten worden ingeschakeld, waardoor niet alleen op de kosten kan worden bespaard, maar participatie ook een meer permanent karakter krijgt.

Investeren in de toekomst

Wij menen dat steden en gemeentes zouden moeten investeren in een infrastructuur om de betrokkenheid van hun belanghebbenden te managen. Vandaag de dag doen ze dat nog te veel ad hoc. Het vraagt de nodige expertise om dat goed aan te pakken, om te monitoren welke mensen je nu niet bereikt en vervolgens energie en geld te investeren om ook dat publiek bij je beleid te betrekken. De fout die we vandaag maken is dat we enkel werken op projectbasis. Telkens opnieuw wordt er bijna 80% van het budget ingezet om steeds dezelfde groep mensen te bereiken. Werken met burgerpanels maakt het mogelijk om na een basisinvestering, het budget steeds meer te benutten om minder goed vertegenwoordigde doelgroepen te betrekken.

Toekomstperspectief

Burgerparticipatie en onderzoek zijn niet meer weg te denken uit de beleidsvoering van overheden en allerlei organisaties. Het Burgerpanel opent nog meer perspectieven voor kwaliteitsvolle en permanente trajecten, waarbij ook moeilijk bereikbare stakeholdersgroepen nog beter betrokken zijn.